Ưu Nhược Điểm Của Thuốc Sinh Học Điều Trị Viêm Khớp Dạng Thấp

Thuốc sinh học điều trị viêm khớp dạng thấp là một phương pháp điều trị mới đang được áp dụng rộng rãi. Thuốc có tác dụng chống lại các tế bào miễn dịch tấn công các mô cơ khỏe mạnh trong cơ thể. Do đó, thuốc được đánh giá cao trong việc kiểm soát các triệu chứng và kìm hãm sự tiến triển của bệnh.

Thuốc sinh học là gì

Thuốc sinh học là loại thuốc được nghiên cứu và bào chế dựa trên phản ứng của quá trình biến đổi gen. Việc sử dụng thuốc nhằm mục đích ức chế sự tấn công của các protein tự nhiên trong cơ thể, từ đó kiểm soát tình trạng bệnh hiệu quả. Tại Việt Nam, thuốc sinh học được áp dụng trong điều trị từ năm 2009, đối với các trường hợp kháng thuốc methotrexate hoặc các thuốc cùng nhóm.

Để phát huy tác dụng điều trị, thuốc sinh học được tiêm trực tiếp vào các mô hoặc tĩnh mạch dưới da. Khi vào cơ thể, thuốc hoạt động bằng cách ức chế và phá vỡ các tín hiệu của hệ thống miễn dịch. Loại tín hiệu này được cho là có liên quan đến quá trình phá hủy mô cơ và khớp.

Bên cạnh đó, có một dòng thuốc khác sẽ giúp ức chế protein TNF (yếu tố gây hoại tử khối u) hay còn gọi là thuốc sinh học kháng TNF. TNF là một loại protein được sản xuất bởi hệ thống miễn dịch của cơ thể. Nó có nhiệm vụ bảo vệ cơ thể khỏi bị viêm, nhiễm trùng và ung thư.

Tuy nhiên, thuốc chỉ có hiệu quả song song với việc hệ thống miễn dịch hoạt động khỏe mạnh và trơn tru. Nếu quá trình này bị chậm lại, gây ra quá trình sản xuất TNF quá mức, nó cũng có thể gây viêm và đau khớp.

Các loại thuốc sinh học phổ biến

Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại thuốc sinh học khác nhau. Tùy từng trường hợp cụ thể mà bác sĩ sẽ tư vấn hoặc kê đơn thuốc phù hợp. Một số loại thuốc sinh học thường được sử dụng bao gồm:

• Thuốc Abatacept: Đây là loại thuốc chứa thành phần chính là thuốc cùng tên. Thuốc có tác dụng làm bất hoạt các bạch cầu trung tính có khả năng thực bào và gây viêm nhiễm tại khớp. Sử dụng Abatacept giúp ngăn chặn quá trình này và cải thiện hiệu quả các triệu chứng của bệnh viêm khớp dạng thấp.
• Thuốc Anakinra: Thuốc Anakinra là thành phần chính trong thuốc có tác dụng kiểm soát hiệu quả các triệu chứng của bệnh viêm khớp dạng thấp cấp và mãn tính. Thuốc hoạt động chủ yếu thông qua cơ chế cản trở sự hình thành và phát triển của interleukin 1. Đây là một trong những tác nhân gây ra phản ứng viêm trên cơ thể.
• Thuốc Rituximab: Hoạt chất chính trong thuốc là Rituximab có tác dụng phá hủy và làm sạch các tế bào lympho B phá hủy các cấu trúc xương khớp do hệ miễn dịch sản sinh ra, từ đó mang lại khả năng chống viêm tốt nhất. Sử dụng Rituximab lâu dài sẽ giúp bệnh ổn định do cơ địa tổn thương xương khớp.
• Một số loại thuốc khác: Ngoài các loại thuốc trên, còn có một số loại thuốc sinh học khác cũng được đánh giá cao về khả năng điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp và đang được đẩy mạnh triển khai các nghiên cứu chuyên sâu như: adalimumab, infliximab, golimumab, etanercept, Kineret, Tocilizumab…

Đối tượng được chỉ định sử dụng thuốc sinh học

Việc sử dụng thuốc sinh học cần tuân theo chỉ định của bác sĩ vì không phải bệnh nhân nào cũng có thể tự ý sử dụng loại thuốc này. Cụ thể, nếu được chẩn đoán mắc các bệnh sau, việc sử dụng thuốc sinh học sẽ được xem xét:

• Bệnh nhân đã sử dụng các loại thuốc thuộc nhóm DMARD như methotrexate, hydro chloroquine… từ 3-6 tháng nhưng không hiệu quả;
• Người sử dụng thuốc cơ địa nhưng khiến bệnh nặng thêm như viêm nhiều khớp cùng lúc, có dấu hiệu hủy xương, xét nghiệm máu thấy tốc độ lắng hồng cầu cao bất thường…;
• Bệnh nhân được xác định mức độ hoạt động của bệnh thông qua các chỉ số đo lường như BASDAI, SDAI, CDAI…

Việc sử dụng thuốc sinh học trong điều trị viêm khớp dạng thấp cần tuân thủ một số nguyên tắc sau:

• Tiến hành thăm khám, đánh giá và theo dõi sát sao tiến triển của bệnh trong từng giai đoạn cụ thể để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.
• Tái khám và tầm soát kỹ lưỡng qua một số xét nghiệm kể cả trước và sau khi sử dụng thuốc từ 3 – 6 tháng.
• Người bệnh đảm bảo tuân thủ phác đồ dùng thuốc, quy trình bào chế thuốc, cách bảo quản thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Thực hiện điều trị dựa trên phác đồ chi tiết dành riêng cho từng bệnh nhân.

Có nên dùng thuốc sinh học điều trị viêm khớp dạng thấp

Thuốc sinh học là loại thuốc tiên tiến nhất được sử dụng trong điều trị viêm khớp dạng thấp. Vì vậy, nhiều người vẫn còn lạ lẫm và không biết có nên sử dụng thuốc sinh học hay không, nếu sử dụng có tác dụng phụ hay không. Các chuyên gia cho biết, việc ứng dụng thuốc sinh học trong điều trị bệnh viêm đa khớp dạng thấp được coi là một bước tiến mới vượt bậc của y học.

Đánh giá công dụng và hiệu quả của thuốc chủ yếu dựa trên 2 tiêu chí bao gồm:

• Dựa vào cơ chế tác động: Thuốc sinh học phát huy tác dụng dựa trên khả năng tác động mạnh vào gốc rễ của bệnh. Do đó, thuốc có khả năng điều trị dứt điểm bệnh và ngăn ngừa bệnh tái phát hiệu quả.
• Dựa trên quy mô nghiên cứu: Đây là loại thuốc được tổ chức nghiên cứu và đầu tư rất công phu, đã được lưu hành và ứng dụng trong điều trị bệnh. Theo đánh giá thực tế trên các loài động vật tương thích với cơ thể người cho thấy hiệu quả cao dựa trên các bằng chứng lâm sàng.

Vì vậy, có thể khẳng định việc sử dụng thuốc sinh học trong điều trị bệnh viêm đa khớp dạng thấp giúp mang lại hiệu quả cao và nên sử dụng. Tuy nhiên, rào cản lớn nhất của việc sử dụng sinh học là chi phí. Chi phí sử dụng thuốc sinh học rất cao, khoảng 2.000 USD cho mỗi đợt điều trị. Vì vậy, không phải bệnh nhân nào cũng có thể tiếp cận và sử dụng.

Cách sử dụng và bảo quản thuốc sinh học

Những lưu ý cơ bản về cách sử dụng và bảo quản thuốc như sau:

Cách sử dụng

Do thuốc sinh học được sản xuất ở dạng lỏng nên sẽ được sử dụng chủ yếu dưới dạng tiêm hoặc truyền trực tiếp vào tĩnh mạch. Như sau:

• Tiêm dưới da: Người bệnh hoặc người chăm sóc có thể tự tiêm thuốc tại nhà. Tuy nhiên, nếu bạn chưa từng thực hiện thì lần đầu tiên bạn nên đến bệnh viện, cơ sở y tế để được bác sĩ hoặc nhân viên y tế thực hiện.
• Truyền tĩnh mạch: Quá trình truyền thuốc sinh học qua đường tĩnh mạch thường mất nhiều thời gian và cần được thực hiện tại phòng khám hoặc bệnh viện đầy đủ trang thiết bị.

Bên cạnh dạng thuốc lỏng, cũng có một số loại thuốc sinh học được bào chế dưới dạng viên uống. Người bệnh nên hỏi ý kiến ​​bác sĩ về việc sử dụng loại thuốc này. Liều lượng thuốc sinh học đối với mỗi bệnh nhân sẽ khác nhau, trong đó, dạng tiêm truyền cần thực hiện 4 – 6 lần / tuần.

Theo ghi nhận, hầu hết các trường hợp sử dụng thuốc sinh học đều cho hiệu quả cao và nhanh chỉ sau 1 tuần sử dụng, hoặc lâu nhất là 12 tuần. Sau khi các triệu chứng bệnh được cải thiện, tác dụng này sẽ kéo dài trong nhiều tháng liên tục, trung bình từ 3 – 6 tháng.

Cách bảo quản thuốc sinh học

Hầu hết các loại thuốc sinh học được bảo quản và lưu giữ theo các bước sau:

• Tránh để thuốc tiếp xúc với nhiệt độ thay đổi đột ngột, chẳng hạn như đặt thuốc trong tủ lạnh vào nước ấm để làm nóng thuốc. Tốt nhất nên để thuốc ở nhiệt độ phòng cho đến khi đạt nhiệt độ ổn định rồi mới sử dụng.
• Ngược lại, không nên cho sinh phẩm đã đun nóng vào tủ lạnh để tránh làm giảm hiệu quả của thuốc.
• Khi sử dụng không nên lắc thuốc quá mạnh, hành động này hoàn toàn không cần thiết và có thể ảnh hưởng đến chất lượng của thuốc.

Tác dụng phụ của thuốc sinh học điều trị viêm khớp dạng thấp

Một số trường hợp nếu đủ khả năng tài chính mà vẫn không sử dụng được thuốc thì đó là loại thuốc rất dễ gây ra tác dụng phụ, trong đó có những tác dụng phụ nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh. Một số tác dụng phụ phổ biến bao gồm:

Tăng nguy cơ nhiễm trùng

Thuốc sinh học là loại thuốc có tác dụng ức chế hệ thống miễn dịch để điều trị bệnh nên trong quá trình sử dụng thuốc, cơ thể sẽ rất dễ bị nhiễm một số bệnh như:

• Nhiễm trùng thông thường: Một số bệnh nhiễm trùng thường gặp như nhiễm trùng da, nhiễm trùng đường hô hấp trên, nhiễm trùng đường tiết niệu, nhiễm trùng do vi khuẩn gây viêm phổi,…
• Nhiễm trùng cơ hội: Những bệnh nhiễm trùng này hiếm gặp ở những người khỏe mạnh và chỉ ảnh hưởng đến những người có hệ miễn dịch suy yếu. Nó có thể được gọi là bệnh lao, viêm gan B, nhiễm nấm như bệnh nấm histoplasmosis.

Lưu ý: Các chuyên gia cho biết nguy cơ lây nhiễm cao nhất trong khoảng 6 tháng kể từ khi bắt đầu sử dụng thuốc sinh học. Vì vậy, trong quá trình dùng thuốc, người bệnh cần chú ý theo dõi phản ứng của cơ thể để phát hiện sớm những biểu hiện bất thường, điều trị kịp thời.

Tăng phản ứng dị ứng

Hầu hết những người sử dụng sinh phẩm đều dễ gặp các triệu chứng là phản ứng dị ứng, nặng hơn là sốc phản vệ. Một số biểu hiện thường gặp như ngứa, nổi mẩn đỏ ở mặt, môi, mắt, ớn lạnh, khó thở… trong trường hợp tiêm truyền tĩnh mạch. Còn đối với thuốc tiêm dưới da sẽ để lại những tổn thương viêm nhiễm, đau rát tại chỗ tiêm hoặc nổi mẩn đỏ khắp người.

Một số tác dụng phụ khác

Một số tác dụng phụ thường gặp khác sau khi sử dụng sinh học là:

• Gây buồn nôn, nôn do thuốc sinh học cản trở quá trình sản xuất hồng cầu.
• Ảnh hưởng đến chức năng chuyển hóa trong cơ thể do thuốc chuyển hóa chủ yếu qua gan.
• Tăng nguy cơ ung thư sau khi sử dụng thuốc sinh học theo phác đồ điều trị từ 3 – 6 tháng.
• Ngoài ra, người bệnh cũng sẽ thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, ho khan, tiêu chảy, táo bón, suy giảm thị lực, phù nề bàn chân hoặc mắt cá chân, tê và ngứa ran khắp người.

Lưu ý: Việc xảy ra tác dụng phụ trong quá trình sử dụng thuốc sinh học ở mỗi bệnh nhân là không giống nhau. Vì vậy, khi thấy các triệu chứng bất thường, người bệnh nên chủ động đi khám càng sớm càng tốt để cải thiện nhanh chóng các tác dụng phụ, hạn chế nguy cơ gây hại cho sức khỏe.

Một số lưu ý khi sử dụng thuốc sinh học điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp

Để sử dụng thuốc sinh học đạt hiệu quả cao trong việc kiểm soát các triệu chứng và ngăn chặn sự tiến triển của bệnh, người bệnh cần tuân theo chỉ định của bác sĩ và lưu ý một số vấn đề sau:

• Chống chỉ định sử dụng thuốc sinh học cho người bệnh đa xơ cứng, viêm gan B, viêm gan C mãn tính, suy tim sung huyết nặng…
• Phụ nữ đang có kế hoạch mang thai, đang mang thai và cho con bú, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ không nên sử dụng thuốc này.
• Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn ngừng sử dụng thuốc sinh học trước khi thực hiện phẫu thuật cho đến khi vết thương lành để giảm nguy cơ nhiễm trùng.
• Theo dõi kỹ các phản ứng của cơ thể và đánh giá sự cải thiện của bệnh, nếu không đạt được hiệu quả như mong muốn cần thông báo với bác sĩ để được điều chỉnh hoặc đổi sang phác đồ điều trị khác phù hợp hơn.
• Ngoài ra, trong quá trình sử dụng thuốc sinh học, người bệnh nên kết hợp với việc thực hiện chế độ ăn uống, sinh hoạt, luyện tập khoa học. Bởi đây là những yếu tố giúp cơ thể khỏe mạnh, từ đó tăng cường khả năng hấp thụ thuốc để đạt hiệu quả tối ưu.

Thuốc sinh học điều trị viêm khớp dạng thấp là loại thuốc mới, tiên tiến nên việc sử dụng còn nhiều bất cập. Vì vậy, thông tin trong bài chỉ mang tính chất tham khảo, muốn sử dụng bạn cần tham khảo ý kiến ​​của các chuyên gia, bác sĩ và cân nhắc kỹ lưỡng trước khi đưa ra quyết định.