Sử dụng thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp là một dạng chỉ định dùng thuốc phổ biến trong các phác đồ hiện nay. Vậy công dụng và cách sử dụng loại thuốc này như thế nào? Hãy cùng tìm câu trả lời trong bài viết dưới đây.
Tại sao sử dụng thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp
Viêm khớp dạng thấp là căn bệnh liên quan đến hệ miễn dịch của người bệnh, xảy ra khi cơ chế hoạt động bị rối loạn, gây tổn thương ngược lại các khớp lành, gây viêm nhiễm, đau nhức.
Vì bản chất là viêm nên khi không được điều trị kịp thời và đúng cách sẽ gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm của bệnh viêm khớp dạng thấp như biến dạng khớp, teo cơ, giảm khả năng vận động, thậm chí là bại liệt, gây tổn thương thần kinh thị giác, mờ mắt, mù lòa, biến chứng tim phổi, tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, tăng nguy cơ đột quỵ…
Việc điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp cần tuân theo một phác đồ chuẩn với sự kết hợp của nhiều biện pháp khác nhau dựa trên nguyên tắc chung là toàn diện, tích cực, lâu dài và theo dõi chặt chẽ. Trong đó sử dụng thuốc kháng viêm giảm đau nhức xương khớp luôn là lựa chọn hàng đầu bởi hiệu quả cao, nhanh chóng và tức thì.
Trước đây, hầu hết những người bị viêm khớp dạng thấp đều sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) để điều trị bệnh. Tuy nhiên, nhóm thuốc này chỉ được đánh giá là có tác dụng giảm đau, tiêu viêm tạm thời để duy trì khả năng vận động chứ không thể thay đổi và cải thiện tiến triển của bệnh.
Điều này dẫn đến một sự thay đổi lớn trong việc sử dụng DMARDs – thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm. Thuốc có hiệu quả hơn trong việc hỗ trợ và kìm hãm sự tiến triển phức tạp của bệnh. Trong số đó, việc sử dụng thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp là chỉ định phổ biến và thường xuyên nhất.
Thông tin cần biết về thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp
Một số thông tin chi tiết về thuốc để bạn đọc có thể tham khảo bao gồm:
- Nhóm thuốc: Thuộc nhóm thuốc ức chế miễn dịch, chống ung thư và chống thấp khớp (DMARDs).
- Biệt dược: Methotrexate, Methotrexate Kalbe.
- Tên biệt dược mới: Methotrexate 2.5, Methotrexate “Ebewe”, Methotrexate “Ebewe” 10mg / ml, Methotrexate bidiphar, Emthexate PF, Methotrexate “ebewe” 50mg / 5ml
- Tên gọi khác: Amethopterin
Thành phần của thuốc
Thuốc Methotrexate chứa hoạt chất chính là Methotrexate có khả năng điều trị viêm khớp dạng thấp và một số tá dược vừa đủ.
Dạng bào chế và biệt dược
Methotrexate được bào chế và sản xuất dưới nhiều dạng khác nhau, trong đó có 3 dạng chính bao gồm:
- Methotrexate viên uống 2,5mg;
- Thuốc tiêm Unitrexates 50mg / 2ml;
- Thuốc bột pha tiêm Methobel 1000mg
Tùy theo mức độ bệnh cũng như khả năng đáp ứng thuốc của từng bệnh nhân mà bác sĩ sẽ chỉ định loại Methotrexate phù hợp.
Công dụng của thuốc
Methotrexate có chứa hoạt chất chống lại axit folic (một loại axit có khả năng gây thoái hóa khớp và ung thư) giúp ức chế sự sinh trưởng và phát triển của các tế bào trong cơ thể. Từ đó kiểm soát hiệu quả các triệu chứng viêm, sưng đau, nâng cao khả năng vận động của bệnh nhân.
Ngoài ra, Methotrexate còn được dùng cho những bệnh nhân vừa trải qua phẫu thuật ghép xương. Khi đưa vào cơ thể Methotrexate sẽ ngăn chặn các phản ứng bất thường, giảm nguy cơ tác dụng phụ, điển hình là phản ứng chống lại mảnh ghép của vật chủ.
Tuy nhiên, thuốc chỉ có tác dụng đối với giai đoạn đầu của bệnh, tức là chỉ khống chế tăng lượng dịch khớp chứa tế bào miễn dịch để ức chế sự phát triển của bệnh, giảm sưng đau. Còn đối với sụn khớp đã bị tổn thương hoặc đang trong quá trình bị hủy hoại thì sẽ không có tác dụng.
Điều này cũng có nghĩa là thuốc Methotrexate chỉ có tác dụng khống chế bệnh ở giai đoạn đầu. Nếu bệnh đã chuyển sang giai đoạn nặng hơn sẽ không mang lại hiệu quả tối đa. Lúc này, bắt buộc người bệnh phải sử dụng thêm một số loại thuốc chống viêm khác như thuốc không steroid hoặc thuốc có chứa corticoid.
Cách sử dụng – Liều lượng
Để điều trị viêm khớp dạng thấp bằng Methotrexate, cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn, liều lượng chỉ định của bác sĩ vì loại thuốc này chứa nhiều độc tính. Thông thường, liều lượng thuốc Methotrexate sẽ thay đổi tùy theo dạng thuốc và mức độ bệnh. Cụ thể như:
- Dạng uống: Liều thông thường được các chuyên gia khuyến cáo là 7,5mg / lần / tuần. Liều thuốc chia nhỏ 2,5mg / lần, uống mỗi lần cách nhau 12 giờ, dùng tối đa 20mg / tuần. Kết hợp với xét nghiệm máu mỗi tháng một lần hoặc sinh thiết gan 6 tháng một lần để đảm bảo liều lượng thuốc an toàn cho cơ thể.
- Dạng thuốc tiêm: Dùng từ 5 – 15mg / lần / tuần, một số trường hợp nặng có thể tăng liều lên tối đa 25mg / lần / tuần. Thuốc được sử dụng bằng cách tiêm trực tiếp vào tĩnh mạch của bệnh nhân.
- Riêng đối với trẻ nhỏ, liều thường dùng là 5-15mg / m2 tiêm bắp hoặc mỗi tuần một lần. Đối với viêm khớp dạng thấp thiếu niên, tiêm dưới da 10mg / m2 được thực hiện mỗi tuần một lần.
Lưu ý: Liều lượng của Methotrexate có thể thay đổi nếu nó được kết hợp với một số loại thuốc khác. Chỉ định này do bác sĩ cân nhắc và quyết định trong những trường hợp nặng. Như là:
Khi kết hợp Methotrexate với thuốc kháng TNFα:
- Methotrexate 10-15mg / tuần + infliximab 2-3mg / kg IV mỗi 4-8 tuần.
- Methotrexate 10-15mg / tuần + etanercept 50mg tiêm dưới da 1 lần / tuần.
- Methotrexate 10-15mg / tuần + adalimumab 40mg 2 tuần / lần tiêm dưới da.
- Methotrexate 10-15mg / tuần + golimumab 50mg tiêm dưới da mỗi tháng một lần.
Kết hợp Methotrexate với thuốc kháng tế bào lympho B: Methotrexate 10-15mg / tuần + rituximab 500-1000mg x 2 lần truyền tĩnh mạch dùng 2 tuần một lần.
Chỉ định và chống chỉ định
Mặc dù Methotrexate được xem là sản phẩm thuốc có tác dụng trong điều trị viêm khớp dạng thấp hiệu quả nhưng nếu không biết cách sử dụng phù hợp đôi khi lại gây nguy hiểm cho sức khỏe. Cùng tìm hiểu những đối tượng nên và không nên sử dụng thuốc theo như khuyến cáo của các chuyên gia ngay nhé:
Chỉ định sử dụng:
Methotrexate là thuốc được chỉ định sử dụng lâu dài trong điều trị viêm khớp dạng thấp. Ngoài ra, thuốc còn được chỉ định sử dụng trong một số trường hợp khác như:
- Hỗ trợ điều trị một số loại ung thư như ung thư phổi, ung thư vú, ung thư biểu mô phế quản, ung thư đầu cổ, ung thư bàng quang, u lympho tế bào T, u lympho không Hodgkin…
- Các bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp ở trẻ em, viêm khớp vảy nến, bệnh Crohn…
- Phá thai bằng thuốc, chửa ngoài tử cung
- Bệnh bạch cầu…
Chống chỉ định:
Không sử dụng Methotrexate cho các trường hợp sau:
- Người có tiền sử dị ứng hoặc mẫn cảm với hoạt chất Methotrexate hoặc bất kỳ thành phần nào khác trong thuốc;
- Nghiện rượu, suy thận nặng hoặc suy gan nặng;
- Phụ nữ có thai và cho con bú;
- Người có tiền sử mắc các bệnh về máu như giảm bạch cầu, giảm tiểu cầu, thiếu máu nặng, rối loạn đông máu…;
- Những người bị suy giảm hệ miễn dịch và nhiễm trùng nặng, điển hình là người mắc bệnh lao, HIV;
- Những người mắc các bệnh như viêm loét dạ dày tá tràng, lở miệng không nên sử dụng thuốc này;
- Người đang điều trị bằng các loại thuốc đặc trị như Diphenyl hydantoin, Pyrazole, Chloramphenicol, Sulfonamide…
- Những người suy dinh dưỡng, suy tủy xương hoặc đã được tiêm chủng đồng thời với vắc xin sống.
Tác dụng phụ
Bất kỳ loại thuốc Tây y nào cũng có nguy cơ gây ra tác dụng phụ và Methotrexate cũng vậy. Trong quá trình sử dụng, người bệnh có thể gặp một số tác dụng phụ như:
- Ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa: buồn nôn, nôn ra máu hoặc chất đen, tiêu chảy, chán ăn, viêm miệng, viêm họng, viêm lợi, viêm ruột non, tiêu chảy, hoại tử, thoái hóa mỡ, loét hoặc chảy máu đường tiêu hóa, teo gan cấp tính dẫn đến nhiễm độc gan…
- Tác dụng phụ trên da: Gây ngứa da, nổi mề đay, ban đỏ, xuất hiện các vết bầm máu, bóng nước, giãn mạch, rụng tóc…
- Ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương: nhức đầu, co giật, mờ mắt, chóng mặt, tăng áp lực dịch não tủy, lú lẫn, trầm cảm, hội chứng Guillain-Barr, mất ngôn ngữ…
- Tác dụng phụ đối với mắt: viêm mắt, mờ mắt, suy giảm thị lực…
- Tác dụng phụ trên đường sinh dục và tiết niệu: viêm bàng quang, đái ra máu, suy thận, rối loạn kinh nguyệt, tăng natri máu, vô sinh, sẩy thai, khiếm khuyết về sinh tinh hoặc phóng noãn, liệt dương, viêm loét âm đạo, giảm ham muốn tình dục…
- Gây suy tủy: giảm bạch cầu, giảm bạch cầu, giảm tiểu cầu, hạ đường huyết, xuất huyết, ức chế tủy xương…
Lưu ý: Không phải tất cả bệnh nhân sử dụng Methotrexate sẽ gặp phải tất cả các triệu chứng này. Số lượng các triệu chứng phụ thuộc vào mức độ nặng hay nhẹ của bệnh. Nếu thấy những tác dụng phụ này, người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để được hướng dẫn cách xử lý kịp thời.
Cách bảo quản
- Chú ý bảo quản Methotrexate nơi khô ráo, sạch sẽ và nhiệt độ phòng bình thường. Không để thuốc tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời hoặc để ở những nơi ẩm ướt như nhà tắm, nhà vệ sinh.
- Để thuốc xa tầm tay trẻ em và vật nuôi.
- Đối với Methotrexate dạng lỏng cần lưu ý đến nhiệt độ bảo quản, một số loại có thể bảo quản trong tủ lạnh.
- Không nên sử dụng những lọ thuốc đã hết hạn sử dụng để tránh ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.
Giá bán của thuốc
Giá thuốc Methotrexate sẽ thay đổi tùy theo dạng bào chế cũng như hàm lượng thuốc. Thông thường, 1 viên Methotrexate sẽ có giá từ 3.000 – 5000 đồng / viên, 300.000 – 500.000 đồng / hộp 10 vỉ, mỗi vỉ 10 viên Methotrexate 2,5mg.
Điều cần lưu ý khi sử dụng thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp
Để sử dụng thuốc Methotrexate điều trị viêm khớp dạng thấp hiệu quả và an toàn, người bệnh cần lưu ý những vấn đề sau:
- Thuốc chỉ có tác dụng trong giai đoạn đầu của bệnh viêm khớp dạng thấp, với công dụng chính là ức chế sự tiến triển của bệnh. Còn đối với những trường hợp nặng hơn thì hầu như không mang lại hiệu quả.
- Tác dụng của thuốc còn phụ thuộc vào các yếu tố khác như cơ địa, tình trạng sức khỏe, khả năng đáp ứng thuốc của bệnh nhân.
- Methotrexate là một loại thuốc có tác dụng ức chế hệ thống miễn dịch nên trong quá trình sử dụng thuốc, người bệnh sẽ có nguy cơ cao mắc một số bệnh nhiễm trùng. Tốt nhất người bệnh nên đến ngay bệnh viện để được điều trị kịp thời.
- Chống chỉ định sử dụng cho phụ nữ có thai và cho con bú.
- Tuyệt đối không tự ý mua thuốc về dùng mà phải có chỉ định, kê đơn về liều lượng, dạng thuốc phù hợp. Vì thành phần độc tố trong thuốc rất cao, nếu sử dụng bừa bãi sẽ gây ra rất nhiều tác dụng phụ nguy hại.
- Trong trường hợp dùng Methotrexate quá liều có thể gây giảm bạch cầu, sụt cân, trầm cảm, hôn mê… Do đó, thông thường, người bệnh sẽ phải sử dụng thêm Leucovorin để trung hòa Methotrexate.
- Thực hiện thăm khám hàng tuần hoặc hàng tháng thông qua xét nghiệm máu, sinh thiết gan để phát hiện sớm những bất thường để có hướng điều trị đúng cách.
Sử dụng thuốc methotrexate để điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp là một cách hiệu quả để kiểm soát bệnh. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng cách, đúng liều lượng, kết hợp với các biện pháp phòng bệnh để đạt hiệu quả cao và hạn chế các tác dụng phụ nguy hiểm.
Lưu ý những thông tin trong bài chỉ mang tính chất tham khảo, nếu còn thắc mắc hãy liên hệ trực tiếp với bác sĩ để được giải đáp.
Bài viết liên quan: