Thoái hóa sụn khớp là bệnh lý xương khớp thường gặp ở người cao tuổi. Theo các chuyên gia, bệnh có mối quan hệ mật thiết với quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể và đặc điểm nghề nghiệp. Bệnh nếu không được kiểm soát sớm có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng vận động và sức khỏe tổng thể.
Thoái hóa sụn khớp là gì
Sụn khớp là thành phần quan trọng của khớp, thành phần này là lớp mô trong suốt, dẻo, cứng và đàn hồi. Về mặt giải phẫu, sụn khớp được cấu tạo bởi tế bào sụn và các chất cơ bản (Collagen và Proteoglycan).
Thoái hóa sụn khớp là một thuật ngữ chỉ sự suy thoái của sụn và đệm giữa các đầu xương. Hiện tượng này gây ra phản ứng viêm, làm giảm lượng chất nhờn bôi trơn các khớp, từ đó gây ra các cơn đau và cứng khớp.
Sụn khớp có tác dụng giảm ma sát khi hai đầu xương va chạm trong quá trình vận động, di chuyển. Tuy nhiên, khi lớp sụn này bị tổn thương, tổn thương và bào mòn nhanh có thể làm tăng ma sát giữa hai đầu xương, đẩy nhanh quá trình hóa học và khiến các biểu hiện lâm sàng trở nên trầm trọng hơn.
Trên thực tế, thoái hóa sụn chủ yếu ảnh hưởng đến người trung niên và cao tuổi. Tốc độ thoái hóa ở cơ quan này tăng dần theo tuổi tác vì theo thời gian, các mô sụn và khớp bị bào mòn. Lúc này, các khớp sẽ kém linh hoạt và dễ bị chấn thương khi vận động, di chuyển.
Nguyên nhân thoái hóa sụn khớp
Theo các chuyên gia, nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tình trạng thoái hóa sụn khớp là do quá trình lão hóa tự nhiên. Vì ở người trưởng thành, các tế bào sụn không còn khả năng tái tạo và sinh sản. Mặt khác, khi tuổi càng cao cùng với quá trình lão hóa của cơ thể, mô sụn sẽ có xu hướng giảm khả năng tổng hợp các chất cơ bản, từ đó tăng nguy cơ chấn thương, hạn chế khả năng hoạt động.
Ngoài ra, bệnh lý có thể do một số yếu tố thuận lợi sau:
- Chấn thương: Chấn thương hoặc vi chấn thương có thể làm thay đổi bề mặt sụn. Một số chấn thương nghiêm trọng gây ra trật khớp và gãy xương có thể dẫn đến tổn thương bề mặt sụn hoặc phân bố lại áp lực trên bề mặt sụn khớp. Tình trạng này có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa.
- Di truyền: Bệnh thoái hóa sụn khớp có tính di truyền. Theo đó, nếu bạn có bố mẹ hoặc người thân mắc bệnh này thì nguy cơ mắc bệnh xương khớp của bạn sẽ cao hơn so với mặt bằng chung. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có nghiên cứu cụ thể nào về yếu tố di truyền gây ra bệnh.
- Tính chất công việc: Tính chất công việc liên quan mật thiết đến các vấn đề về xương khớp, trong đó có tình trạng thoái hóa sụn khớp và mô sụn. Thống kê cho thấy, những người làm công việc văn phòng, thợ may, thợ xây hoặc những công việc phải vận động quá nhiều / ít đều có nguy cơ mắc bệnh này rất cao.
- Ít vận động: Ít vận động khiến các khớp xương mất đi sự dẻo dai, linh hoạt, giảm khả năng tiết chất nhờn. Như đã nói, chất bôi trơn có chức năng bôi trơn các đầu xương để hạn chế ma sát quá mức trong quá trình vận động. Hiện tượng giảm tiết dịch có thể khiến khớp bị cứng, khô, đau và phát ra tiếng kêu khi cử động. Lâu dần sẽ làm tăng nguy cơ thoái hóa sụn khớp và gây ra các bệnh lý về xương khớp khác.
- Thừa cân – béo phì: Thừa cân – béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về xương khớp và các bệnh viêm khớp mãn tính khác. Khi cân nặng tăng lên, áp lực lên hệ cơ xương khớp tăng lên đáng kể. Theo thời gian, sụn khớp sẽ bị xơ, mòn đi gây đau nhức. Ngoài ra, tình trạng này còn gây ra các loại chuyển hóa, làm giảm khả năng tái tạo và phục hồi các cơ quan ở khớp và cột sống.
- Thiếu hụt canxi: Thói quen ăn uống không khoa học có thể gây ra tình trạng thiếu hụt vi chất dinh dưỡng, đặc biệt là canxi. Tình trạng này khiến hệ thống xương bị yếu đi, giảm sút, ảnh hưởng đến quá trình tái tạo, sửa chữa mô sụn và gây đau nhức. Thiếu hụt canxi cũng có thể gây ra một số vấn đề khác như vôi hóa dây chằng và loãng xương.
- Sai tư thế: Tình trạng thoái hóa sụn khớp và mô sụn có thể gia tăng đáng kể nếu bạn thường xuyên duy trì các tư thế không đúng như bắt chéo chân, ngồi cong lưng, lệch vai,… đẩy nhanh quá trình thoái hóa sụn và gây thoái hóa sụ khớp.
- Ảnh hưởng của bệnh tật: Một số bệnh nội tiết, các bệnh mãn tính về xương khớp, rối loạn chuyển hóa hay các bệnh về máu đều có thể làm tăng nguy cơ khởi phát bệnh.
- Cấu trúc khớp bị dị tật bẩm sinh: Khớp là cơ quan được cấu tạo từ các bộ phận, chúng hợp nhất tạo thành một cấu trúc khép kín tạo nên sự ổn định giúp khớp vận động linh hoạt và dễ dàng hơn. Tuy nhiên, những người có cấu tạo bất thường về giải phẫu khớp thường bị đau và khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày. Thống kê cho thấy, dị tật bẩm sinh là một trong những yếu tố đẩy nhanh quá trình thoái hóa sụn và gây ra các vấn đề về xương khớp khác.
Biểu hiện nhận biết bệnh lý
Các triệu chứng của bệnh thoái hóa sụn khớp tương đối đa dạng. Theo đó, mức độ đau có thể từ nhẹ, âm ỉ, dai dẳng đến đau dữ dội, dữ dội tùy thuộc vào từng nguyên nhân cụ thể.
Dưới đây là một số dấu hiệu của bệnh:
- Cơn đau trầm trọng hơn khi vận động, di chuyển, làm việc quá sức, trời lạnh, sáng và đêm. Và có xu hướng thuyên giảm sau khi nghỉ ngơi.
- Đau âm ỉ, dai dẳng và tăng từng cơn khi vận động sai tư thế, mang vác nặng, thần kinh căng thẳng, mệt mỏi.
- Biểu hiện là cơn đau có thể bùng phát đột ngột ở các khớp chịu áp lực lớn của cơ thể (khớp gối, cổ chân, cổ tay, cột sống cổ, cột sống thắt lưng).
- Một số trường hợp thoái hóa sụn có thể kèm theo viêm, nóng rát.
- Trong trường hợp thoái hóa sụn xảy ra ở khớp gối có thể gây tràn dịch khớp.
- Người bệnh có thể nghe thấy tiếng lạo xạo ở khớp thoái hóa khi cử động, đặc biệt là khớp gối.
- Biến dạng khớp, cứng cơ lưng, gù, vẹo nếu bệnh xảy ra lâu ngày, nhất là ở người cao tuổi.
- Nhiều trường hợp thoái hóa sụn khớp có thể bị teo cơ do lười vận động.
Chẩn đoán thoái hóa sụn khớp
Thoái hóa sụn khớp xảy ra do nhiều nguyên nhân và yếu tố khác nhau. Các triệu chứng của bệnh thường bị nhầm lẫn với các vấn đề về xương khớp khác. Vì vậy, trước khi áp dụng các phương pháp điều trị, bác sĩ chuyên khoa sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng và thực hiện một số kỹ thuật xét nghiệm để xác định nguyên nhân, tổn thương mô sụn, ổ khớp, từ đó xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.
Dưới đây là một số kỹ thuật thường được sử dụng trong bệnh lý:
- Xem xét bệnh sử và khám lâm sàng
- Chụp X quang
- Chụp CT
- Siêu âm thanh
- Chụp cộng hưởng từ (MRI)
- Xét nghiệm máu
Phương pháp điều trị thoái hóa sụn khớp
Bệnh thoái hóa sụn khớp có bản chất là mãn tính, liên quan mật thiết đến yếu tố tuổi tác, cụ thể hơn là quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể. Vì vậy, nguyên tắc chung trong điều trị bệnh lý là kiểm soát triệu chứng và duy trì điều trị nhằm làm chậm quá trình thoái hóa, cải thiện khả năng vận động.
Sử dụng thuốc Tây y để điều trị
Điều trị thoái hóa sụn khớp bằng thuốc thường được áp dụng vì khả năng kiểm soát cơn đau tốt, cải thiện khả năng vận động. Đây là phương pháp nội khoa phù hợp với những bệnh nhân mắc bệnh từ mức độ trung bình đến nhẹ, chưa có biến chứng.
Sau đây là một số loại thuốc thường được sử dụng trong điều trị bệnh:
- Thuốc giảm đau thông thường: Một số loại thuốc giảm đau thông thường được sử dụng trong điều trị các bệnh lý như Acetaminophen (ví dụ như Tylenol) hoặc tramadol. Thuốc có tác dụng giảm đau vừa phải đến nhẹ nhưng không có khả năng chống viêm, sưng tấy. Tuy nhiên, những loại thuốc này được sử dụng rộng rãi vì tính an toàn cao trong liều điều trị, ít tác dụng phụ nghiêm trọng.
- Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): NSAID được sử dụng cho những bệnh nhân không đáp ứng với thuốc giảm đau thông thường. Các loại thuốc chống viêm không steroid thường được sử dụng như aspirin, ibuprofen, naproxen,… Tuy nhiên, trong quá trình sử dụng thuốc có thể gây ra nhiều tác dụng phụ. Vì vậy, người bệnh cần tuân theo chỉ định của bác sĩ về liều lượng và thời gian dùng thuốc.
- Thuốc giảm đau tại chỗ: Nhóm thuốc này được bào chế dưới dạng kem, miếng dán, thuốc xịt có thể dùng trực tiếp trên da. Các thành phần chính của thuốc có tác dụng kích thích dây thần kinh không cho não nhận tín hiệu đau từ sụn bị tổn thương. Thuốc giảm đau tại chỗ thường được kết hợp với thuốc giảm đau dạng uống.
- Thuốc chứa Glucosamine và chondroitin: Glucosamine và chondroitin là những thành phần có sẵn trong sụn khớp. Nó có tác dụng duy trì độ đàn hồi, dẻo dai cho mô sụn và cung cấp lượng chất nhờn cần thiết để giảm ma sát ở các đầu khớp khi vận động. Tuy nhiên, các thành phần này có xu hướng giảm dần theo thời gian do nhiều yếu tố ảnh hưởng. Tình trạng này có thể khiến sụn khớp bị tổn thương và dễ bị thoái hóa. Ngoài các loại thuốc giảm đau kể trên, bác sĩ có thể kê một số loại thuốc có chứa Glucosamine và chondroitin để hỗ trợ phục hồi khớp.
- Tiêm axit hyaluronic: Tiêm axit hyaluronic có tác dụng bôi trơn khớp, hạn chế ma sát khi vận động. Axit hyaluronic có kết cấu tương tự như chất lỏng hoạt dịch nội sinh. Tuy nhiên, quá trình lão hóa khiến lượng dịch này giảm đi, làm tăng ma sát giữa hai xương khi va chạm. Vì vậy, thủ thuật tiêm axit hyaluronic được coi là biện pháp giúp cải thiện cơn đau, đồng thời tăng lượng dịch khớp.
- Tiêm steroid: Tiêm steroid được thực hiện trong trường hợp các triệu chứng bệnh đã nặng, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt hàng ngày. Tuy mang lại hiệu quả nhanh chóng nhưng phương pháp tiêm này có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro nên người bệnh chỉ thực hiện khi có chỉ định của bác sĩ điều trị.
Thuốc chỉ giúp kiểm soát tạm thời các triệu chứng và thường không ảnh hưởng đến nguyên nhân cơ bản. Vì vậy, người bệnh chỉ nên dùng thuốc khi cần thiết. Vì nếu lạm dụng thuốc có thể gây ra những tác dụng không mong muốn.
Áp dụng vật lý trị liệu
Vật lý trị liệu là phương pháp điều trị bệnh thoái hóa sụn khớp không thể thiếu. Phương pháp này giúp cải thiện tình trạng đau nhức, tăng độ dẻo dai và linh hoạt giữa các khớp, hạn chế ma sát khi vận động, giảm đau hiệu quả. Ngoài ra, vật lý trị liệu còn giúp thúc đẩy quá trình tuần hoàn máu, tăng khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng tại các khớp xương một cách đáng kể.
Một số phương pháp vật lý trị liệu thường được áp dụng trong điều trị bệnh thoái hóa sụn khớp:
- Siêu âm trị liệu
- Liệu pháp nhiệt (tia hồng ngoại, sử dụng sóng ngắn,…)
- Xoa bóp, bấm huyệt
- Xung điện
- Châm cứu
- Thực hiện các bài tập vật lý trị liệu.
Can thiệp phẫu thuật
Trường hợp thoái hóa sụn khớp không đáp ứng với các biện pháp điều trị nội khoa, cơn đau dữ dội và xuất hiện biến chứng. Lúc này, bác sĩ chuyên khoa sẽ cân nhắc can thiệp ngoại khoa để kiểm soát bệnh và phục hồi chức năng vận động.
Mặc dù mang lại hiệu quả cao nhưng các phương pháp phẫu thuật điều trị bệnh lý vẫn tiềm ẩn những rủi ro và biến chứng nhất định. Vì vậy, người bệnh cần trao đổi với bác sĩ chuyên khoa để cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ trước khi can thiệp phẫu thuật. Tùy vào tình trạng bệnh, mức độ tổn thương, thể trạng… mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp phẫu thuật phù hợp.
Kiểm soát và ngăn ngừa bệnh thoái hóa sụn khớp hiệu quả
Thoái hóa sụn khớp là một bệnh khớp mãn tính, tiến triển và không thể hồi phục. Vì vậy, ngoài việc áp dụng các biện pháp điều trị theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, người bệnh cần kết hợp các biện pháp giúp kiểm soát và ngăn chặn bệnh tiến triển nặng.
Dưới đây là những cách giúp kiểm soát các triệu chứng và hạn chế sự tiến triển của thoái hóa sụn khớp:
- Trường hợp thừa cân béo phì cần tích cực áp dụng các biện pháp giảm cân khoa học. Bởi tình trạng này không chỉ gây thoái hóa sụn khớp mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh khác như bệnh tim, gút, tiểu đường,….
- Hạn chế các hoạt động ảnh hưởng trực tiếp đến xương khớp như mang vác nặng, chạy bộ, ngồi xổm, đứng quá lâu,… Bên cạnh đó, bạn cần thay đổi các tư thế vận động không đúng để giảm áp lực lên cột sống và các xương khớp nối.
- Thường xuyên luyện tập thể dục thể thao để tăng khả năng phục hồi mô sụn, làm chậm quá trình thoái hóa và cải thiện chức năng vận động. Tuy nhiên, người bệnh nên ưu tiên một số hoạt động có cường độ nhẹ nhàng, phù hợp với thể trạng như bơi lội, yoga, đi bộ…
- Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, phù hợp là một trong những biện pháp phòng tránh bệnh thoái hóa sụn khớp và các vấn đề về xương khớp khác như loãng xương, thoát vị đĩa đệm. Theo đó, người bệnh cần bổ sung các thực phẩm chứa nhiều canxi, các vitamin và khoáng chất cần thiết, uống đủ 2 – 2,5 lít nước mỗi ngày để hỗ trợ quá trình trao đổi chất diễn ra tốt hơn.
- Khám sức khỏe định kỳ 2 lần / năm để phát hiện sớm những biểu hiện bất thường và điều trị nhanh chóng.
Thoái hóa sụn khớp là bệnh thường gặp ở người trung niên và cao tuổi. Mặc dù không thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng bệnh có thể được kiểm soát tốt và ngăn ngừa tiến triển thông qua việc điều trị và chăm sóc đúng cách. Vì vậy, khi nhận thấy những biểu hiện bất thường, bạn cần đến bệnh viện để được chẩn đoán và điều trị thích hợp.
Bài viết liên quan: