Nguyên nhân gây thiếu máu trong viêm khớp dạng thấp

Thiếu máu trong viêm khớp dạng thấp là tình trạng phổ biến mà nhiều người bệnh đang gặp phải. Thậm chí, đây còn được coi là một trong những biến chứng nguy hiểm khiến cơ thể người bệnh suy nhược do thiếu máu trầm trọng. Vậy mối liên hệ giữa bệnh viêm khớp dạng thấp và thiếu máu là gì? Điều trị như thế nào thì mang lại hiệu quả tốt? Hãy tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Định nghĩa về viêm khớp dạng thấp và bệnh thiếu máu

Viêm khớp dạng thấp là bệnh khớp thường gặp ở cả người lớn và trẻ em. Đây là một tình trạng tự miễn dịch gây viêm niêm mạc khớp. Bệnh biểu hiện với một số triệu chứng đặc trưng như đau khớp, sưng tấy, nóng đỏ, cứng khớp, hạn chế khả năng vận động.

Viêm khớp dạng thấp có thể phát triển thành nhiều biến chứng khác, bao gồm cả thiếu máu. Thiếu máu là tình trạng số lượng tế bào hồng cầu trong cơ thể giảm xuống mức thấp, trong khi các tế bào này có nhiệm vụ vận chuyển oxy từ phổi đến các phần còn lại của cơ thể. Lúc này, sự thiếu hụt này sẽ biểu hiện với các triệu chứng như da nhợt nhạt, xanh xao, hồi hộp, tim đập nhanh, khó thở, suy nhược…

Bên cạnh đó, thiếu máu còn gây ra rất nhiều ảnh hưởng xấu đến sự phát triển thể chất và khả năng nhận thức của người bệnh nói riêng. Thiếu máu là căn bệnh nguy hiểm, cần điều trị kịp thời, nếu không sẽ dễ ảnh hưởng đến sức khỏe, thậm chí có thể gây tử vong.

Nguyên nhân thiếu máu trong viêm khớp dạng thấp

Theo các chuyên gia, bệnh thiếu máu não được hình thành chủ yếu do 2 nguyên nhân: thiếu sắt hoặc rối loạn mãn tính. Trong đó, viêm khớp dạng thấp là căn bệnh mãn tính được đánh giá là có liên quan mật thiết đến tình trạng thiếu máu. Một thống kê cho thấy có khoảng 30-70% người bị viêm khớp dạng thấp có triệu chứng thiếu máu.

Nguyên nhân là do khi bị viêm khớp dạng thấp, cơ thể sẽ gây ra phản ứng miễn dịch dẫn đến các khớp bị viêm nhiễm hoặc lây lan sang nhiều cơ quan khác trong cơ thể. Viêm mãn tính có thể ức chế việc sản xuất các tế bào hồng cầu trong tủy xương. Điều này kích thích giải phóng các protein liên quan đến việc sử dụng sắt trong cơ thể.

Đồng thời, tình trạng viêm nhiễm cũng ảnh hưởng ít nhiều đến quá trình sản xuất erythropoietin của gan và thận. Đây là một loại hormone kiểm soát việc sản xuất các tế bào hồng cầu.

Ngoài ra, tình trạng thiếu máu trong bệnh viêm khớp dạng thấp cũng có thể là hậu quả của việc sử dụng các loại thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp. Có thể kể đến các loại thuốc chống viêm không steroid (NDAID) như naproxen, ibuprofen, meloxicam… có tác dụng giảm đau, chống viêm.

Các loại thuốc này khi vào cơ thể ngoài việc phát huy tác dụng còn rất dễ gây ra các tác dụng phụ như viêm loét dạ dày, chảy máu dạ dày hoặc các cơ quan khác của hệ tiêu hóa và gây ra tình trạng thiếu hụt máu nặng.

Cách chẩn đoán thiếu máu trong viêm khớp dạng thấp

Để bắt đầu chẩn đoán thiếu máu trong viêm khớp dạng thấp, bác sĩ sẽ tiến hành khai thác các thông tin cần thiết liên quan đến bệnh sử thông qua các triệu chứng, biểu hiện lâm sàng và quan sát biểu hiện bên ngoài, màu sắc của khớp viêm và các triệu chứng toàn thân.

Thường thì thiếu máu nhẹ sẽ không có hoặc rất ít triệu chứng lâm sàng. Ngược lại, nếu thiếu máu trầm trọng, khiến lượng hồng cầu giảm xuống đáng kể, làm chậm hoặc rối loạn khả năng vận chuyển oxy của cơ thể thì có thể gây ra một số triệu chứng như:

• Chóng mặt;
• Mệt mỏi, suy nhược;
• Khó thở, thay đổi nhịp tim, dễ hồi hộp;
• Nhức đầu, rụng tóc,…

Dựa vào các triệu chứng này, bác sĩ có thể đưa ra kết luận sơ bộ về tình trạng thiếu máu trong bệnh viêm khớp dạng thấp. Tuy nhiên, cũng có nhiều trường hợp triệu chứng thiếu máu trùng với một số triệu chứng viêm khớp sẵn có nên dễ bị bỏ sót gây chẩn đoán nhầm, điều trị không đúng cách sẽ khiến bệnh ngày càng nặng hơn.

Vì vậy, trong trường hợp nghi ngờ bệnh viêm khớp dạng thấp có dấu hiệu thiếu máu, bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh thực hiện thêm một số xét nghiệm khác để đánh giá mức độ thiếu máu, tìm kiếm những bất thường trong máu để có cơ sở dữ liệu chẩn đoán bệnh chính xác hơn.

Dưới đây là một số xét nghiệm máu cần làm để chẩn đoán thiếu máu do viêm khớp dạng thấp:

Kiểm tra công thức máu

Công thức máu đầy đủ là một xét nghiệm máu để xác định số lượng tế bào hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. Như sau:

• Hồng cầu: Tùy thuộc vào giới tính mà số lượng hồng cầu sẽ khác nhau. Trong đó, nam giới thường có giá trị khoảng 5-6 triệu hồng cầu / microlít, phụ nữ có giá trị hồng cầu thấp hơn khoảng 3,6-5,6 triệu hồng cầu / microlít.
• Bạch cầu: Số lượng bạch cầu thường dao động trong khoảng 5.000 – 10.000 / microlit máu. Nếu bị nhiễm trùng hoặc viêm, số lượng bạch cầu sẽ tăng lên.
• Hemoglobin: Đây là thành phần chứa sắt của hồng cầu và vận chuyển oxy. Đối với nam là 13-18g / dl, đối với nữ là 12-16g / dl.
• Tiểu cầu: Đây là thành phần quan trọng trong quá trình hình thành cục máu đông. Giá trị bình thường của tiểu cầu là từ 150.000 đến 400.000 / microlít.
• Bạch cầu trung tính: Số lượng bạch cầu trung tính thường tăng khi nhiễm trùng cấp tính do vi khuẩn hoặc viêm nhiễm, bạch cầu lympho tăng trong nhiễm virus, bạch cầu đơn nhân tăng trong nhiễm trùng mãn tính, bạch cầu ái toan tăng trong một số bệnh dị ứng.

Kết luận: Tình trạng viêm sẽ gây ra những thay đổi nhất định về số lượng tế bào máu. Đặc biệt, số lượng hồng cầu sẽ nhanh chóng giảm xuống, bạch cầu và tiểu cầu tăng cao. Sau khi loại trừ tình trạng thiếu máu hoặc mất máu do thiếu sắt, tình trạng thiếu máu hiện tại rất có thể là do viêm khớp dạng thấp hoặc các bệnh lý viêm nhiễm khác.

Xét nghiệm hóa sinh

Đây là một loại xét nghiệm được sử dụng để đánh giá chức năng trao đổi chất chính của cơ thể. Bao gồm các xét nghiệm sau: xét nghiệm định lượng chất điện giải, muối ion trong máu hoặc trong dịch mô như kali, natri, clorua…

Bên cạnh đó, xét nghiệm này giúp đánh giá các chỉ số nguy cơ đối với các cơ quan khác như chức năng thận, tim mạch, chức năng gan, tiểu đường thông qua các chỉ số như đường huyết, lipid máu, creatinin urê máu…

Xét nghiệm máu chuyên khoa liên quan đến bệnh viêm khớp dạng thấp

• Tìm kiếm yếu tố thấp khớp (RF – Rheumatoid Factor): Yếu tố thấp khớp ở đây là một loại kháng thể chỉ xuất hiện ở những người mắc bệnh viêm khớp dạng thấp. Có đến 80% người viêm khớp dạng thấp đều có yếu tố này trong máu, nếu nồng độ này càng cao thì bệnh càng nặng.
• Tốc độ lắng đọng hồng cầu (ESR – Erythrocyte Sedimentation Rate): Bác sĩ tiến hành thu thập mẫu máu và cho vào một ống nghiêm để xem tốc độ lắng hồng cầu xuống đáy ống trong bao lâu. Nếu có yếu tố viêm nhiễm, các protein trong máu sẽ tụ lại với nhau nên tốc độ rơi sẽ nhanh hơn bình thường. Thông thường, ở một người khỏe mạnh thì tốc độ lắng sẽ dưới 20mm/ giờ, cụ thể 0 – 15mm/ giờ đối với nam giới và 0 – 20mm/ giờ đối với nữ.
• Kháng thể kháng nhân (ANA – Antinuclear Antibody): Đây là xét nghiệm giúp chẩn đoán một số bệnh thấp khớp nhất định. Xét nghiệm này được thực hiện bằng cách đặt huyết thanh của người bệnh lên một kính hiển vi đặc biệt có chứa các tế bào phát hiện nhân. Trong đó có đến 50% người bệnh dương tính với ANA nếu bị viêm khớp dạng thấp. Ngoài ra, xét nghiệm này đặc biệt hiệu quả với người mắc bệnh lupus ban đỏ với tỷ lệ 90% người mắc bệnh nếu dương tính với ANA.
• Kháng nguyên bạch cầu ở người HLA – B27: Xét nghiệm HLA – B27 là dấu hiệu di truyền có khả năng phát hiện một số bệnh lý như viêm khớp dạng thấp, viêm khớp phản ứng, viêm khớp dính khớp, hội chứng Reiter…
• Protein phản ứng C (CRP: C – Reactive Protein): Nếu kết quả xét nghiệm CRP cao chứng tỏ có dấu hiệu của bệnh viêm cấp tính hoặc nhiễm trùng.

Điều trị cải thiện tình trạng thiếu máu trong viêm khớp dạng thấp

Điều trị hiệu quả tình trạng thiếu máu trong viêm khớp dạng thấp tùy thuộc vào nguyên nhân. Trong đó phương pháp điều trị hiệu quả nhất là tiếp tục điều trị tốt bệnh viêm đa khớp dạng thấp, khi yếu tố gây viêm trong cơ thể được kiểm soát thì tình trạng thiếu máu cũng sẽ được cải thiện nhanh chóng.

Điều trị bằng thuốc

Thông thường, người bệnh sẽ được chỉ định dùng thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm (DMARDs) để điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp, giảm các triệu chứng viêm, từ đó cải thiện tình trạng thiếu máu do bệnh mãn tính gây ra. Đặc biệt:

• Bệnh nhân thiếu máu do thiếu sắt cần bổ sung sắt hoặc truyền sắt. Tuy nhiên, cách này rất dễ gây ra tình trạng thừa sắt và gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe.
• Trong trường hợp thiếu máu nguyên bào khổng lồ, sẽ phải bổ sung axit folic và vitamin B12 để hỗ trợ điều trị.
• Trong một số trường hợp thiếu máu, erythropoietin người tái tổ hợp (EPO) có thể được chỉ định. EPO là một chất có khả năng hoạt động tương tự như hormone tự nhiên erythropoietin, có nhiệm vụ kích thích sản sinh hồng cầu.
• Các nghiên cứu lâm sàng đã chỉ ra rằng những người sử dụng EPO cho bệnh viêm khớp dạng thấp và thiếu máu có sự gia tăng hiệu quả nồng độ hemoglobin sau vài lần tiêm. Đây được coi là một bước tiến mới trong điều trị thiếu máu ở bệnh viêm khớp dạng thấp.

Điều chỉnh lượng máu thông qua thực phẩm bổ sung

Đối với những người bị viêm khớp dạng thấp kèm theo thiếu máu nên điều chỉnh thực đơn ăn uống cho phù hợp. Nên ưu tiên những thực phẩm bổ máu, tái tạo máu mà không làm nặng thêm tình trạng viêm khớp. Một số loại thực phẩm này bao gồm:

• Mỗi ngày nên dùng một lượng nhỏ thịt bò vì đây là thực phẩm bổ máu cực tốt. Tuy nhiên, bạn cũng không nên ăn quá nhiều vì thịt bò rất dễ làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh viêm khớp dạng thấp.
• Bổ sung nhiều loại rau có lá màu xanh đậm giàu vitamin A, C, K, folate và sắt non – heme như súp lơ xanh, cải bó xôi, rau dền…
• Ăn nhiều trái cây tươi, ưu tiên các loại trái cây giàu vitamin C như cam, quýt, chanh, bưởi, kiwi, dâu tây… để tăng cường hấp thu sắt, kích thích lưu thông máu đến toàn bộ cơ thể.
• Uống sữa mỗi ngày vì trong sữa có chứa nhiều vitamin B12 rất có lợi cho những người bị thiếu máu.
• Uống nước ép củ dền giúp bổ sung một lượng lớn chất sắt, giúp phục hồi nhanh chóng chỉ số tế bào máu cần thiết và cung cấp oxy mới cho cơ thể.
• Ăn thêm nho khô để tăng tính kiềm và kích thích khả năng đào thải độc tố của cơ thể.
• Sử dụng mật ong hàng ngày với liều lượng cho phép để tăng cường khả năng chống viêm và chống vi khuẩn, đặc biệt hỗ trợ cân bằng huyết sắc tố.
• Tránh sử dụng các loại thức ăn chứa nhiều dầu mỡ, chất kích thích, đồ ăn ngọt, cay, nóng… Vì chúng đều là những đồ ăn thức uống làm tăng phản ứng viêm của bệnh khớp.

Một số lưu ý cần biết khi điều trị thiếu máu trong viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp là một bệnh khớp viêm mãn tính, gây ra nhiều triệu chứng khớp và biểu hiện toàn thân với nhiều mức độ khác nhau. Vì vậy, tùy vào mức độ đáp ứng của mỗi người mà việc điều trị dứt điểm có thể mang lại hiệu quả hoặc không.

Hiện nay, các biện pháp điều trị thực chất chỉ mang lại hiệu quả giảm triệu chứng tạm thời chứ không có khả năng chữa khỏi hoàn toàn. Vì vậy, để hạn chế sự tái phát của các triệu chứng viêm khớp dạng thấp và tình trạng thiếu máu đi kèm, người bệnh cần lưu ý những vấn đề sau:

• Xây dựng lối sống khoa học, lành mạnh bằng cách thường xuyên vận động, luyện tập thể dục thể thao thường xuyên để cơ thể luôn dẻo dai, linh hoạt. Nó cũng tăng cường hệ thống miễn dịch và tăng cường khả năng chống lại bệnh tật.
• Luôn giữ tinh thần thoải mái, vui vẻ, tránh căng thẳng kéo dài dẫn đến trầm cảm.
• Tạo thói quen ngâm chân tay trong nước ấm để kích thích tuần hoàn máu. Tốt nhất bạn nên thực hiện vào mỗi buổi tối trước khi đi ngủ để dễ ngủ và ngon giấc hơn.
• Đối với một số hoạt động cúi người, nâng cao đầu nên thực hiện từ từ, chậm rãi để hạn chế kích thích các triệu chứng thiếu máu như hoa mắt, chóng mặt, choáng váng…
• Từ bỏ thói quen hút thuốc lá, rượu bia, chất kích thích để duy trì sức khỏe tốt nhất.

Trên đây là toàn bộ những thông tin về vấn đề bệnh viêm khớp dạng thấp có thiếu máu không được nhiều người quan tâm. Thực chất đây không phải là tình trạng quá nguy hiểm và cũng không khó để khắc phục, chỉ cần người bệnh thực hiện sớm và đúng cách. Mọi thắc mắc về bệnh viêm đa khớp dạng thấp cũng như bệnh thiếu máu, người bệnh nên liên hệ với bác sĩ để được thăm khám và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp nhất.