Lồi Đĩa Đệm L5 S1 là gì? Nguyên nhân và Hướng điều trị

Lồi đĩa đệm L5 S1 là thuật ngữ dùng để chỉ tình trạng phồng đĩa đệm nằm giữa đốt sống L5 và xương cùng S1. Vị trí này thường xuyên phải chịu áp lực lớn từ trọng lượng cơ thể cũng như các hoạt động nên thường có nguy cơ chấn thương cao hơn. Bệnh lý hầu như không gây biểu hiện lâm sàng trong giai đoạn đầu.

Lồi đĩa đệm L5 S1 là gì

Lồi đĩa đệm L5 S1 là một bộ phận quan trọng của cột sống thắt lưng, ở phần xương thấp nhất trong cột sống của con người. Theo đó, L5 (chỉ đốt sống lưng thứ 5) và S1 (xương cùng bên thứ nhất), thông thường vị trí này phải chịu áp lực từ các chuyển động từ nhiều phía (xoay, nghiêng, cúi, gập người, khom lưng,…) và trọng lực phần trên cơ thể. Do đó, đĩa đệm L5 S1 thường dễ bị tổn thương, phồng đĩa đệm, thoái hóa sớm.

Bệnh lồi đĩa đệm L5 S1 là giai đoạn đầu của bệnh thoát vị đĩa đệm L5 S1. Bệnh chỉ tình trạng nhân nhầy ở đĩa đệm L5 S1 bị nén lại, phồng lên nhưng bên trong vẫn là bao xơ. Lúc này, nhân nhầy có xu hướng lồi ra sau gây kích thích các dây thần kinh và mạch máu xung quanh. Điều này ảnh hưởng đến quá trình lưu thông máu, gây đau nhức và hạn chế khả năng vận động.

Bệnh xuất hiện chủ yếu do chấn thương cột sống hoặc quá trình lão hóa tự nhiên khiến cơ vòng bị suy yếu và mòn đĩa đệm. Nếu được phát hiện sớm, điều trị đúng cách, bệnh phồng đĩa đệm L5 S1 và các triệu chứng kèm theo có thể thuyên giảm nhanh chóng. Ngược lại, những trường hợp chủ quan, tự ý điều trị có thể làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm và các biến chứng nghiêm trọng khác.

Nguyên nhân của lồi đĩa đệm L5 S1

Thực tế, phồng đĩa đệm L5 S1 có liên quan đến yếu tố tuổi tác. Khi chúng ta già đi, các cơ quan của chúng ta, bao gồm cả đĩa đệm, có xu hướng thoái hóa. Tình trạng này có thể khiến cấu trúc vòng sụn dễ bị thay đổi, nhân tủy thoái hóa, đĩa đệm mất tính đàn hồi, vòng sụn mỏng dần.

Lúc này, đĩa đệm rất dễ bị tổn thương do các tác động cơ học như lao động nặng, chấn thương, té ngã,… Theo các chuyên gia đầu ngành, sự kết hợp của các nguyên nhân bên trong và các yếu tố bên ngoài chính là nguồn gốc gây ra phồng đĩa đệm.

Dưới đây là một số nguyên nhân gây ra bệnh phồng đĩa đệm L5 S1:

• Tuổi cao: Đây được coi là yếu tố thuận lợi làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý về xương khớp nói chung và bệnh phồng đĩa đệm nói riêng. Nguyên nhân là do khi chúng ta già đi, cấu trúc xương khớp giảm dần độ đàn hồi, yếu đi, kém linh hoạt và khiến xương khớp dễ bị tác động.
• Chấn thương: Chấn thương là một trong những nguyên nhân phổ biến khiến đĩa đệm L5 S1 bị phồng, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi. Những tác động cơ học mạnh có thể khiến bao xơ của đĩa đệm bị tổn thương đột ngột và phồng lên.
• Một số tác động cơ học khác: Phồng đĩa đệm L5 S1 còn có thể là hậu quả của một số tác động cơ học khác như lao động nặng nhọc, vận động sai tư thế, lười vận động,… Những thói quen này có thể làm tăng áp lực lên cột sống, từ đó làm suy yếu các đĩa đệm, dẫn đến phồng.
• Yếu tố nguy cơ: Bên cạnh đó, nguy cơ bị phồng đĩa đệm cũng có thể tăng lên đáng kể nếu có các yếu tố nguy cơ như tiền sử gia đình bị phồng đĩa đệm, thừa cân – béo phì, ăn kiêng, thiếu canxi, khoáng chất, vitamin, ảnh hưởng đến quá trình thoái hóa đốt sống,… Những yếu tố này ảnh hưởng trực tiếp đến tính đàn hồi, dẻo dai của đĩa đệm và làm tăng nguy cơ xuất hiện các triệu chứng bệnh lý.

Dấu hiệu nhận biết bệnh lý

Ở giai đoạn mới khởi phát, phồng đĩa đệm L5 S1 không gây ra triệu chứng rõ ràng hoặc cơn đau chỉ thoáng qua. Đôi khi, các triệu chứng có thể tự thoái triển hoặc tái phát trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, khi chuyển sang giai đoạn nặng, các triệu chứng thường đa dạng và nặng hơn.

Theo đó, phồng đĩa đệm L5 S1 có thể gây ra một số triệu chứng sau:

• Đau thắt lưng, cơn đau thường nặng hơn tại vị trí đĩa đệm bị phồng
• Đau lan xuống hông và đùi
• Cảm giác đau nhói như điện giật khi tác động vào đĩa đệm bị tổn thương
• Cơn đau trở nên trầm trọng hơn khi có các yếu tố tác động như khiêng nặng, va đập, xoay người, cúi gập người,…
• Có thể giảm đau khi nghỉ ngơi, nằm nghiêng
• Xuất hiện co thắt cơ ở lưng
• Cảm giác tê như kiến ​​bò tại vị trí chấn thương xuống chân
• Giảm khả năng vận động, liệt từ vùng thắt lưng đến chi dưới (xuất hiện trong trường hợp nặng, có biểu hiện kích thích thần kinh).
• Khó di chuyển, cúi gập người
• Suy giảm khả năng phối hợp chân tay

Trường hợp lồi đĩa đệm L5 S1 là biểu hiện của bệnh thoát vị đĩa đệm ở giai đoạn đầu, người bệnh có thể gặp một số triệu chứng khác như:

• Yếu cơ
• Ngứa ran
• Đau dây thần kinh tọa (đau từ lưng dưới ở một hoặc cả hai chân)
• Rối loạn cơ vòng (tiểu không kiểm soát, rối loạn cương dương,…)
• Rối loạn kiểm soát bàng quang và ruột.

Lồi đĩa đệm L5 S1 có nguy hiểm không

Theo các chuyên gia đầu ngành, lồi đĩa đệm L5 S1 thường không quá nguy hiểm. Các triệu chứng lâm sàng và tổn thương đĩa đệm có thể được kiểm soát tốt nếu được chăm sóc và điều trị thích hợp.

Tuy nhiên, do không có triệu chứng điển hình nên hầu hết các trường hợp đều được chẩn đoán muộn. Bệnh lý thường được chẩn đoán sau khi bệnh đã tiến triển nặng, thậm chí chuyển sang giai đoạn thoát vị đĩa đệm.

Đối với những trường hợp nặng, kích thích thần kinh thì việc điều trị thường gặp nhiều khó khăn. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể gặp phải nhiều tình trạng nghiêm trọng như:

• Thoát vị đĩa đệm
• Đau lưng mãn tính
• Đau thân kinh toạ
• Vô hiệu hóa
• Tê liệt, mất hoàn toàn khả năng vận động

Chẩn đoán lồi đĩa đệm L5 S1

Trước khi tiến hành điều trị, bác sĩ chuyên khoa sẽ chẩn đoán tình trạng lồi đĩa đệm L5 S1. Theo đó, bệnh nhân sẽ được yêu cầu kiểm tra tình trạng tổn thương, vị trí, tiền sử bệnh, mức độ nghiêm trọng cũng như các triệu chứng kèm theo. Ngoài ra, có thể kết hợp quan sát, sờ nắn, ấn vào cột sống. Điều này giúp bác sĩ dễ dàng đánh giá mức độ tổn thương và độ nhạy của đĩa đệm.

Bệnh nhân cũng có thể được yêu cầu khám lâm sàng và làm một số xét nghiệm hình ảnh để xác định rõ hơn vị trí của tổn thương và nguyên nhân khởi phát của nó. Từ đó xây dựng phương án điều trị phù hợp.

Sau đây là một số xét nghiệm đánh giá và kỹ thuật xét nghiệm thường được sử dụng trong chẩn đoán bệnh:

• Kiểm tra phản xạ: Kiểm tra phản xạ cho phép bác sĩ trị liệu đánh giá mức độ kích thích rễ thần kinh. Đối với trường hợp lồi đĩa đệm L5 S1, bác sĩ có thể dùng dụng cụ chuyên dụng để rạch một vị trí cụ thể ở chân để quan sát phản ứng.
• Kiểm tra sức bền cơ: Bệnh nhân được yêu cầu đưa chân sang bên hoặc về phía trước. Sau đó, theo dõi tình trạng run, teo cơ hoặc các bất thường khác nếu sức mạnh của cơ bị ảnh hưởng.
• Kiểm tra khả năng vận động: Kiểm tra khả năng vận động giúp bác sĩ dễ dàng đánh giá mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh. Thông thường, bệnh nhân sẽ được yêu cầu đi bộ, nâng cao chân hoặc thực hiện một số chuyển động liên quan đến lưng thấp.
• Chụp X-quang: Xét nghiệm hình ảnh này được chỉ định để giúp phân biệt lồi đĩa đệm với thoái hóa đốt sống cổ, làm tăng kích thích thần kinh.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Chụp CT giúp bác sĩ đánh giá mức độ tổn thương của đĩa đệm và cột sống bị phồng. Từ đó, dễ dàng xác định vị trí, đĩa bị ảnh hưởng hoặc hư hỏng đang gặp phải.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Kỹ thuật này tạo ra hình ảnh chi tiết của dây thần kinh, cấu trúc cột sống, mạch máu và dây chằng. Từ đó giúp xác định vị trí đĩa đệm hoặc mô mềm bị tổn thương, đánh giá mức độ phồng đĩa đệm. Bên cạnh đó, chụp cộng hưởng từ còn giúp kiểm tra độ ngậm nước của kết cấu, độ dày và sự liên kết của các đĩa đệm.

Phương pháp điều trị lồi đĩa đệm L5 S1

Phình đĩa đệm nói chung và phồng đĩa đệm L5 S1 nói riêng là giai đoạn đầu của bệnh thoát vị đĩa đệm. Thông thường, bệnh không quá nghiêm trọng và có thể được kiểm soát tốt nếu đi khám và điều trị sớm, chăm sóc đúng cách.

Theo đó, các phương pháp điều trị cụ thể sẽ được xem xét tùy thuộc vào vị trí phồng đĩa đệm, mức độ nghiêm trọng của triệu chứng, khả năng đáp ứng, độ tuổi mắc bệnh,… Hiện nay, có 3 phương pháp. Phương pháp điều trị chủ yếu là điều trị nội khoa, vật lý trị liệu và phẫu thuật.

Điều trị nội khoa

Điều trị nội khoa được áp dụng cho những trường hợp phồng đĩa đệm ở mức độ nhẹ mà không có chèn ép rễ thần kinh. Mục tiêu của điều trị là cải thiện tình trạng đau và dị cảm, đồng thời hỗ trợ phục hồi chức năng vận động.

Điều trị nội khoa đối với bệnh lồi đĩa đệm L5 S1 bao gồm các phương pháp sau:

Chế độ nghỉ ngơi khoa học:

• Trên thực tế, nghỉ ngơi có ảnh hưởng đáng kể đến giai đoạn cấp tính (cơn đau và các triệu chứng bùng phát mạnh mẽ).
• Người bệnh cần dành thời gian nghỉ ngơi trên giường phẳng, không nên nằm võng, ghế… Mục đích của việc nghỉ ngơi là giúp ổn định cấu trúc cột sống, giảm áp lực lên đĩa đệm bị phồng, đồng thời ngăn ngừa tình trạng bệnh. Bao xơ bị vỡ khiến dịch nhầy tràn ra ngoài.
• Không thực hiện các hoạt động làm tăng áp lực lên đĩa đệm L5 S1 như lao động nặng, vận động mạnh, thay đổi tư thế đột ngột, ngồi quá lâu.

Sử dụng thuốc điều trị:

• Thuốc giảm đau: Thường bác sĩ sẽ kê đơn thuốc Paracetamol hoặc nhóm thuốc chống viêm không steroid (NSAID). Nếu cơn đau dữ dội, có thể sử dụng kết hợp Paracetamol và thuốc giảm đau gây ngủ (opioid) hoặc sử dụng opioid yếu như Tramadol, Codein,… để giúp cải thiện tình trạng đau thắt lưng.
• Thuốc giãn cơ: Thuốc giãn cơ (Myonal) thường được chỉ định trong điều trị phồng đĩa đệm. Thuốc giúp làm giãn nở mạch máu, giảm tình trạng co thắt cơ quá mức, cải thiện đáng kể tình trạng đau lưng. Thuốc thường được dùng với liều lượng 50mg / 2 – 3 lần / ngày.
• Thuốc giảm đau dây thần kinh: Nhóm thuốc này thường được sử dụng trong các trường hợp đau do chèn ép dây thần kinh. Thuốc hoạt động theo cơ chế tái hấp thu các chất dẫn truyền như monoamine, serotonin từ đó làm giảm các thụ thể đau do bệnh lý gây ra. Một số loại thuốc giảm đau thần kinh thường được kê đơn, bao gồm Pregabalin, Gabapentin,…
• Thuốc corticoid: Thuốc thường được chỉ định tiêm trong trường hợp người bệnh đau nhiều, các loại thuốc trên không mang lại hiệu quả như mong đợi. Thuốc này có tác dụng chống viêm, giảm đau và ức chế phản ứng miễn dịch. Tuy nhiên, việc tiêm corticosteroid có thể đi kèm với nhiều rủi ro, vì vậy chỉ nên sử dụng chúng trong những trường hợp thực sự cần thiết.

Theo đó, việc sử dụng thuốc kết hợp với nghỉ ngơi mang lại hiệu quả tốt đối với trường hợp bị phồng đĩa đệm L5 S1. Sau một thời gian sử dụng thuốc, bạn nên kết hợp tập thể dục và sinh hoạt lành mạnh để giúp cột sống khỏe mạnh, làm chậm quá trình thoái hóa cũng như hỗ trợ kiểm soát các triệu chứng lâm sàng.

Vật lý trị liệu

Ngoài việc sử dụng thuốc điều trị, người bệnh nên thực hiện một số kỹ thuật vật lý trị liệu giúp cải thiện tình trạng đau nhức, phục hồi chức năng cột sống, tăng chuyển hóa chất dinh dưỡng tại đĩa đệm bị tổn thương,…

Dưới đây là một số kỹ thuật vật lý trị liệu thường được áp dụng trong điều trị lồi đĩa đệm L5 S1:

• Đeo đai nâng đỡ: Hầu hết các trường hợp phồng đĩa đệm L5 S1 đều được khuyến cáo sử dụng đai nâng đỡ để giúp ổn định cấu trúc cột sống, giảm áp lực lên vùng đĩa đệm bị tổn thương. Ngoài ra, biện pháp này còn giúp người bệnh giữ được tư thế thẳng lưng, hạn chế những tư thế xấu gây cong vẹo cột sống.
• Liệu pháp massage: Đây là một trong những biện pháp giảm đau an toàn và hiệu quả. Theo đó, phương pháp này sử dụng tác động từ bàn tay để tăng tuần hoàn máu, phản xạ thần kinh, chuyển hóa chất dinh dưỡng giúp cải thiện một số biểu hiện lâm sàng như cứng cột sống, đau thắt lưng,…
• Thể dục trị liệu: Người bệnh nên kết hợp với một số bài tập vật lý trị liệu, đặc biệt là các bài tập kéo giãn cột sống để ổn định cấu trúc cột sống, giảm đau cũng như giải phóng áp lực cho đĩa đệm bị tổn thương. Ngoài ra, biện pháp này còn giúp tăng cường tuần hoàn máu, hỗ trợ phục hồi chức năng vận động.
• Đắp Parafin: Parafin là hỗn hợp của nhiều hydrocacbon từ dầu mỏ. Dùng hỗn hợp này thoa lên vùng thắt lưng L5 S1 giúp giãn mạch, giãn cơ, tăng tuần hoàn máu và cải thiện tình trạng đau nhức vùng đốt sống lưng. Theo đó, biện pháp này được áp dụng để cải thiện các cơn đau do phồng đĩa đệm, thoái hóa đốt sống, đau thần kinh tọa, hội chứng đau cổ….

So với việc sử dụng thuốc, các biện pháp vật lý trị liệu mang lại hiệu quả tương đối nhưng hạn chế được những rủi ro, tác dụng phụ nghiêm trọng. Vì vậy, theo các chuyên gia, người bệnh chỉ nên sử dụng thuốc trong giai đoạn cấp tính. Sau đó, áp dụng phương pháp vật lý trị liệu để kiểm soát các biểu hiện lâm sàng, hỗ trợ phục hồi các đĩa đệm bị tổn thương.

Can thiệp phẫu thuật

Phẫu thuật đôi khi được chỉ định trong những trường hợp lồi đĩa đệm L5 S1 tiến triển nặng không đáp ứng với các phương pháp điều trị bảo tồn. Ngoài ra, trong một số trường hợp khẩn cấp như mất khả năng kiểm soát ruột và bàng quang hoặc chèn ép dây thần kinh nghiêm trọng, cần phải can thiệp ngoại khoa sớm.

Ngoài ra, các triệu chứng kéo dài hơn 6 tháng có thể cân nhắc phẫu thuật để điều trị đau thần kinh tọa và đau lưng. Bệnh nhân nên thảo luận về lợi ích và rủi ro với bác sĩ chuyên khoa trước khi tiến hành phẫu thuật phình đĩa đệm L5 S1.

Lối sống của người bị lồi đĩa đệm L5 S1

Lồi đĩa đệm nói chung và phồng đĩa đệm nói riêng là tình trạng xương khớp thường gặp, bệnh có thể được kiểm soát tốt nếu thăm khám sớm, điều trị đúng cách và chăm sóc khoa học. Để khắc phục các triệu chứng lâm sàng cũng như phòng ngừa biến chứng, người bệnh cần chủ động kết hợp các biện pháp y tế với lối sống lành mạnh:

• Hạn chế các hoạt động làm tăng áp lực lên đĩa đệm như thay đổi tư thế đột ngột, vận động mạnh, lao động nặng, vận động sai tư thế, vận động lời nói….
• Thừa cân hoặc béo phì có thể làm tăng áp lực lên đĩa đệm và đẩy nhanh sự tiến triển của bệnh. Vì vậy, cần tích cực tập thể dục và điều chỉnh chế độ ăn uống để giúp kiểm soát cân nặng, đồng thời giữ được vóc dáng cân đối, khỏe mạnh.
• Khi các triệu chứng bệnh lý đã được kiểm soát, bạn nên tập yoga, bơi lội thường xuyên để giúp kéo giãn cột sống, cải thiện chức năng vận động, giải phóng áp lực cho đĩa đệm bị tổn thương. Trong trường hợp bệnh tiến triển nặng, cần áp dụng các bài tập vật lý trị liệu dưới sự chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
• Hạn chế căng thẳng quá mức vì có thể kích thích các cơ co bóp quá mức dẫn đến bùng phát các cơn đau ở đốt sống thắt lưng. Ngoài các phương pháp điều trị bệnh, bạn nên giữ tâm lý thoải mái, lạc quan để quá trình điều trị đạt kết quả tốt nhất.
• Nên thận trọng khi tham gia giao thông, chơi thể thao, lao động và sinh hoạt để giảm thiểu nguy cơ tai nạn, chấn thương,… Vì những tác động cơ học mạnh có thể khiến bao đĩa đệm bị nứt vỡ, bắt buộc phải can thiệp ngoại khoa.

Lồi đĩa đệm L5 S1 thường gặp ở người trung niên và cao tuổi, đặc biệt là những người thừa cân – béo phì, có thói quen sinh hoạt không lành mạnh,…Tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng các triệu chứng bệnh lý lại ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống, khả năng vận động và tâm lý của bệnh nhân. Vì vậy, cần đến bệnh viện thăm khám ngay khi phát hiện các triệu chứng bất thường.